نتایج یک مطالعه تازه در آلمان نشان می‌دهد که دستکش بدون لاتکس ممکن است تا چهار برابر بیشتر از مدل‌های لاتکسی دچار پارگی پنهان شوند، آن هم بدون اینکه اعضای تیم جراحی متوجه آن شوند. این اتفاق می‌تواند تهدید جدی برای ایمنی بیماران و کادر درمان باشد.
عفونت‌های محل جراحی (SSI) از رایج‌ترین و خطرناک‌ترین عفونت‌هایی هستند که در محیط‌های درمانی رخ می‌دهند. طبق آمار منتشرشده در سال‌های اخیر، این نوع عفونت‌ها می‌توانند خطر مرگ را تا ۱۱ برابر افزایش دهند و مدت بستری بیمار را به‌طور میانگین ۱۰ روز بیشتر کنند. همین مسئله باعث شده تا رعایت استریل بودن تجهیزات و ابزارهای جراحی، به یک ضرورت مطلق تبدیل شود.
در این میان، دستکش‌های جراحی به‌عنوان خط مقدم دفاعی شناخته می‌شوند. این دستکش‌ها نه تنها از بیمار در برابر میکروارگانیسم‌های موجود روی پوست پزشک و پرستار محافظت می‌کنند، بلکه خود کادر درمان را نیز از تماس مستقیم با خون و مایعات بدن بیماران ایمن نگه می‌دارند. به همین دلیل، حتی یک سوراخ میکروسکوپی در این دستکش‌ها می‌تواند پیامدهای خطرناکی در پی داشته باشد.
چرا دستکش بدون لاتکس؟
در گذشته، تقریباً تمام دستکش‌های جراحی از لاتکس طبیعی ساخته می‌شدند. این ماده به خاطر انعطاف‌پذیری بالا، حس لامسه خوب و مقاومت مطلوب، گزینه‌ای ایده‌آل برای محیط‌های جراحی بود. اما با افزایش موارد آلرژی به لاتکس در بین کادر درمان و بیماران، استفاده از دستکش‌های بدون لاتکس مثل نیتریل و وینیل رواج پیدا کرد. این محصولات جایگزینی مناسب برای افراد حساس بودند، اما آیا کیفیت و دوام آن‌ها نیز با مدل‌های لاتکسی برابری می‌کند؟ مطالعه‌ای جدید از تیمی پژوهشی در آلمان تلاش کرده دقیقاً به همین پرسش پاسخ دهد.
در این پژوهش که در یک بیمارستان آموزشی انجام شد، ۱۳۹ جفت دستکش استفاده‌شده توسط پرستاران اسکراب در اتاق‌های عمل عمومی و تروما جمع‌آوری شد. نکته مهم اینکه هیچ‌کدام از این دستکش‌ها ظاهراً آسیب‌دیده نبودند و از دید تیم درمانی سالم به نظر می‌رسیدند. اما پس از آزمایش آن‌ها با تست استاندارد ISO EN 455 (تست نشت آب)، مشخص شد که حدود ۲۷٪ از این دستکش‌ها در واقع دچار پارگی یا سوراخ بودند.
نکته نگران‌کننده‌تر اینجاست که دستکش بدون لاتکس چهار برابر بیشتر از مدل‌های لاتکس آسیب دیده بود. به بیان دیگر، استفاده از این دستکش بدون لاتکس بدون آگاهی از ریسک واقعی‌شان، می‌تواند ایمنی تیم جراحی را به‌طور جدی تهدید کند.
دستکش بدون لاتکس در اتاق عمل بیشتر آسیب می‌بیند
بررسی‌ها نشان داد که هرچه مدت زمان جراحی طولانی‌تر می‌شود، احتمال آسیب‌دیدگی دستکش بدون لاتکس نیز افزایش می‌یابد. برآوردها نشان می‌دهند که به‌ازای هر یک دقیقه اضافه‌شدن زمان جراحی، ریسک پارگی دستکش حدود ۳.۶٪ بیشتر می‌شود. این آمار برای عمل‌های پیچیده مثل لاپاروسکوپی یا ارتوپدی بسیار حائز اهمیت است.
برای دستکش‌های جراحی آسیب‌ها کجا بیشترند؟
بیشترین محل آسیب در دستکش‌ها در ناحیه نوک انگشت اشاره، شست و کف دست گزارش شده است. این نواحی بیشترین تماس را با ابزارهای جراحی دارند و بنابراین طبیعی است که در معرض خطر بیشتری باشند.
استانداردها کافی هستند؟
در حال حاضر، استاندارد مجاز برای پذیرش سوراخ‌های ریز در دستکش‌های جراحی AQL = 1.5 است. اما برای محصولات مشابه مانند کاندوم، این عدد بسیار پایین‌تر است (AQL = 0.25). همین مقایسه ساده نشان می‌دهد که شاید لازم باشد استانداردهای کیفی دستکش‌های جراحی سخت‌گیرانه‌تر شوند.
اغلب مطالعات قبلی درباره پارگی دستکش، بر دست‌های جراح تمرکز داشته‌اند. اما این مطالعه برای اولین‌بار به دستکش‌های استفاده‌شده توسط پرستاران اسکراب توجه کرده؛ کسانی که در تمام مراحل عمل، مستقیماً با ابزار و محیط استریل درگیرند و نقش کلیدی در موفقیت جراحی ایفا می‌کنند.
پرستاران اسکراب باید علاوه بر آگاهی کامل از مراحل جراحی، توانایی پیش‌بینی نیازهای لحظه‌ای تیم را نیز داشته باشند. این نقش حساس، نیازمند ابزارهای ایمن و مطمئن است—از جمله دستکش‌های بدون نقص.
راهکار پیشنهادی برای دستکش بدون لاتکس؟
نتایج این پژوهش در نهایت به یک پیشنهاد مهم منتهی شده: استفاده از دو لایه دستکش بدون لاتکس در عمل‌های طولانی یا با ریسک بالا. البته برای اثربخشی عملی این راهکار، به مطالعات بیشتر نیاز است. اما فعلاً به نظر می‌رسد که این ساده‌ترین اقدام پیشگیرانه ممکن باشد تا از ورود عوامل عفونت‌زا جلوگیری شود.
منبع خبر: نشریه علمی Perioperative Medicine