تفاوت ست خون و ست سرم، هر آنچه که باید بدانید

در دنیای پزشکی، تجهیزات تزریق مایعات، داروها و فرآورده‌های خونی از حیاتی‌ترین ابزارهای مورد استفاده در روند درمان بیماران هستند. در این میان، تفاوت ست خون و ست سرم یکی از مباحث مهم و کلیدی است که نه‌تنها کادر درمان بلکه دانشجویان علوم پزشکی، تکنسین‌های اتاق عمل و حتی بیماران باید شناخت درستی از آن داشته باشند.

در ادامه، با بررسی دقیق عملکرد، اجزا، کاربردها و الزامات استفاده از هر یک از این ست‌ها، شما را با تفاوت‌های مهم بین آن‌ها آشنا می‌کنیم. هدف این مقاله این است که به زبانی ساده اما علمی، پاسخ روشنی به این پرسش بدهیم که تفاوت ست خون و ست سرم در چه مواردی است.

ست سرم چیست و چه کاربردی دارد؟

ست تزریق یا همان ست سرم (IV Infusion Set) ابزاری است که برای انتقال مایعات، داروها و الکترولیت‌ها به بدن بیمار از طریق ورید استفاده می‌شود. این ست در درمان شرایطی مانند کم‌آبی شدید، شوک، اختلالات الکترولیتی، حملات حاد آسمی، فشار خون بالا و حتی تغذیه وریدی در بیماران بستری کاربرد دارد.

ست سرم از چند بخش اصلی تشکیل شده است که هر کدام وظیفه‌ای مشخص در فرآیند تزریق مایعات به بدن بیمار دارند. شناخت این اجزا به درک بهتر نحوه عملکرد ست کمک می‌کند و برای استفاده صحیح آن در شرایط درمانی حیاتی است:

محل اتصال به کیسه یا بطری سرم: این بخش به بطری یا کیسه حاوی مایعات تزریقی متصل می‌شود و نقطه شروع جریان مایع به سمت بدن بیمار است.

لوله پلاستیکی شفاف: لوله‌ای انعطاف‌پذیر که مایع تزریقی را از منبع به ورید بیمار منتقل می‌کند. شفاف بودن آن به پرستار اجازه می‌دهد جریان مایع را بررسی کند و وجود حباب هوا را تشخیص دهد.

حباب قطره (Drip Chamber): بخشی حباب‌مانند که در مسیر لوله قرار دارد و برای شمارش و کنترل تعداد قطرات و تخمین سرعت تزریق استفاده می‌شود. این بخش به تشخیص دقیق‌تر میزان تزریق کمک می‌کند.

رولر کلمپ (Roller Clamp): ابزاری برای تنظیم یا توقف کامل جریان مایع داخل لوله. با بالا یا پایین بردن آن می‌توان سرعت ورود مایع به بدن را کنترل کرد.

سوزن یا کانولا: انتهای ست سرم به سوزن یا کانولا متصل می‌شود که مستقیماً به داخل ورید بیمار وارد شده و مایعات یا دارو را به گردش خون می‌رساند.

ست سرم از نظر سرعت جریان مایعات به دو نوع کلی تقسیم می‌شود: ماکروست و میکروست. ماکروست (Macro Set) برای تزریق مایعات با حجم بالا و سرعت زیاد طراحی شده است و معمولاً در شرایط اورژانسی یا زمانی که بیمار نیاز فوری به مایعات دارد، استفاده می‌شود. در مقابل، میکروست (Micro Set) برای تزریق آهسته‌تر و دقیق‌تر به کار می‌رود و معمولاً در مواردی که کنترل دقیق حجم تزریق اهمیت دارد، مثل در بیماران نوزاد یا در تزریق داروهای حساس، استفاده می‌شود. انتخاب بین این دو نوع ست، کاملاً به وضعیت بالینی بیمار و هدف درمان بستگی دارد.

تفاوت ست خون و ست سرم

ست خون چیست و چه کاربردی دارد؟

ست خون از اجزای مختلفی تشکیل شده که طراحی آن با هدف انتقال ایمن، کنترل‌شده و مؤثر خون و فرآورده‌های خونی انجام شده است. یکی از مهم‌ترین اجزای آن، محفظه قطره‌ساز است که مستقیماً به کیسه خون متصل می‌شود و امکان مشاهده و شمارش قطرات را فراهم می‌سازد. این ویژگی به کادر درمان کمک می‌کند تا سرعت تزریق را متناسب با شرایط بیمار، دقیق و کنترل‌شده تنظیم کنند.

در مسیر جریان خون، فیلتر خون قرار دارد که نقش حیاتی در حذف لخته‌ها، بقایای سلولی، میکروذرات و سایر آلودگی‌های احتمالی ایفا می‌کند. وجود این فیلتر، مانع از ورود ذرات مضر به سیستم گردش خون بیمار می‌شود و ایمنی فرآیند انتقال را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

لوله انتقال خون نیز که از جنس مواد زیست‌سازگار با گرید پزشکی ساخته شده، دارای انعطاف‌پذیری بالا و مقاومت مناسب در برابر فشار است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند خون بدون انسداد و به‌صورت یکنواخت وارد بدن بیمار شود و از بروز واکنش‌های ناخواسته جلوگیری گردد.

در انتهای مسیر، رولر کلمپ یا همان تنظیم‌کننده جریان قرار دارد که پزشک یا پرستار از آن برای افزایش یا کاهش سرعت تزریق خون استفاده می‌کند. این قطعه ساده اما حیاتی، یکی از عوامل کلیدی در پیشگیری از عوارض ناشی از تزریق سریع یا بیش‌ازحد آهسته خون است. در ادامه به بررسی تفاوت ست خون و ست سرم خواهیم پرداخت.

تفاوت ست خون و ست سرم

تفاوت ست خون و ست سرم

تفاوت ست خون و ست سرم

نکات ایمنی در استفاده از ست‌ خون و ست سرم

رعایت نکات ایمنی در هنگام استفاده از ست‌های تزریق (چه ست سرم و چه ست خون) نه‌تنها از بروز عوارض احتمالی برای بیمار جلوگیری می‌کند، بلکه باعث افزایش اثربخشی درمان و کاهش ریسک آلودگی‌های بیمارستانی می‌شود. با مشخص شدن تفاوت ست خون و ست سرم در ادامه، به مهم‌ترین نکات ایمنی در رابطه با هر یک از این ست‌ها اشاره می‌کنیم:

نکات ایمنی در استفاده از ست سرم

انتخاب محل مناسب برای تزریق: محل ورود سوزن یا کانولا باید عاری از هرگونه التهاب، قرمزی یا عفونت باشد. ورود ست سرم به وریدی که دچار التهاب یا عفونت است، می‌تواند منجر به گسترش عفونت در بدن بیمار یا حتی بروز عفونت‌های سیستمیک شود.

استفاده از رگ‌های مناسب در بیماران خاص: در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، باید از وریدهای قطورتر و عمیق‌تر در ناحیه ساعد استفاده شود. استفاده از رگ‌های باریک و سطحی ممکن است منجر به پارگی، نشت مایع یا عدم تحمل جریان داروهای سنگین شود.

تعویض دوره‌ای ست سرم: هر ست تزریق داخل وریدی باید حداکثر پس از ۷۲ ساعت تعویض گردد. ماندگاری بیش از حد ست در سیستم گردش خون، می‌تواند ریسک ابتلا به عفونت‌های مرتبط با تزریق وریدی یا سپتی‌سمی را افزایش دهد.

اجتناب از تزریق داروهای تحریک‌کننده در وریدهای باریک: داروهایی که خاصیت تحریک‌کنندگی یا خورندگی دارند (مانند پتاسیم کلراید یا برخی آنتی‌بیوتیک‌ها)، نباید از طریق رگ‌های نازک و کم‌جریان تزریق شوند، چرا که خطر نکروز بافتی و آسیب شدید را افزایش می‌دهد.

نکات ایمنی در استفاده از ست خون

تعویض منظم ست خون در انتقال‌های طولانی: در صورت انتقال بیش از یک واحد خون یا ادامه فرایند انتقال به مدت طولانی، ست باید حداکثر هر ۱۲ ساعت یک‌بار تعویض شود. استفاده طولانی‌مدت از یک ست، ریسک لخته‌شدن خون و ورود عوامل مضر به بدن بیمار را افزایش می‌دهد.

پرهیز از اتصال ست خون به خطوط دیگر (Piggyback): بر خلاف ست سرم، اتصال ست خون به خطوط دیگر تزریق یا محلول‌ها توصیه نمی‌شود. انجام این کار می‌تواند باعث ورود مواد ناسازگار به جریان خون، آلودگی متقاطع و حتی واکنش‌های همولیتیک شدید شود.

کنترل دقیق سازگاری گروه خونی قبل از تزریق: هرچند این مورد مستقیماً به ست ارتباط ندارد، اما استفاده صحیح از ست خون تنها زمانی ایمن است که تطابق کامل بین گروه خونی اهداکننده و گیرنده تأیید شده باشد.

با توجه به حساسیت تزریق خون و دارو به بدن، شناخت تفاوت ست خون و ست سرم برای هر مرکز درمانی، پرستار، پزشک یا حتی بیمار الزامی است. استفاده درست از این تجهیزات، نه‌تنها باعث افزایش کارایی درمان می‌شود، بلکه از عوارض احتمالی نیز جلوگیری می‌کند.

اگر سوالی درباره تفاوت ست خون و ست سرم دارید یا به راهنمایی نیاز دارید، تیم پشتیبانی سلامت گستر نانو دارو در ساعات کاری همراه شماست. برای ارتباط سریع‌تر، از طریق واتس‌اپ با ما در تماس باشید.

منبع خبر: kmedhealth