نتایج یک مطالعه تجربی آزمایشگاهی نشان می‌دهد که استامینوفن داخل‌وریدی با بیش از نیمی از داروهای رایج سیستم عصبی مرکزی (CNS) که در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) به‌صورت هم‌زمان از طریق سه راهی تزریق (Y-site) استفاده می‌شوند، از نظر فیزیکی ناسازگار است.
بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه معمولاً به دریافت هم‌زمان چندین داروی وریدی از جمله استامینوفن و داروهای مؤثر بر سیستم عصبی مرکزی نیاز دارند. استفاده از تزریق هم‌زمان از طریق Y-site در چنین شرایطی رایج است، اما اطلاعات علمی محدودی در زمینه سازگاری این داروها در شرایط واقعی تزریق وجود دارد. این مطالعه با هدف بررسی سازگاری فیزیکی بین استامینوفن داخل‌وریدی و ۱۵ داروی CNS پرکاربرد انجام شده است.
روش‌شناسی مطالعه ناسازگاری استامینوفن با برخی داروها در سه راهی تزریق
در این پژوهش، شبیه‌سازی شرایط سه راهی تزریق با ترکیب استامینوفن ۱۰ میلی‌گرم در میلی‌لیتر با هر یک از داروهای مورد بررسی در نسبت ۱:۱ تحت شرایط استریل صورت گرفت. نمونه‌ها به‌مدت ۲۴ ساعت در لوله‌های شیشه‌ای تمیز نگهداری شدند و در زمان‌های ۰، ۱، ۴ و ۲۴ ساعت با روش‌های زیر بررسی شدند:
- بررسی چشمی از نظر تغییر رنگ، تولید گاز یا کدورت
- تابش پرتو نور تندال جهت تشخیص ذرات معلق ریز
- بررسی میکروسکوپی جهت مشاهده رسوبات یا ذرات نامحلول
- اندازه‌گیری pH جهت سنجش پایداری شیمیایی محلول
استاندارد ارزیابی براساس دستورالعمل USP 788 بود و هرگونه رسوب قابل مشاهده، تغییر رنگ، یا تغییر pH بیش از ۰.۵ واحد به‌عنوان شاخص ناسازگاری در نظر گرفته شد.
در مجموع، یافته‌های مطالعه به شرح زیر است:
سازگاری کامل طی ۲۴ ساعت با:
- هالوپریدول (Haloperidol)
- کتامین (Ketamine)
- میدازولام (Midazolam)
- پتیدین (Pethidine)
- روکورونیوم (Rocuronium)
- ترامادول (Tramadol)
ناسازگاری بلافاصله پس از ترکیب با:
- فنی‌توئین (Phenytoin)
- پروپوفول (Propofol)
ناسازگاری طی چهار ساعت اول مشاهده شد در:
- دکسکتوپروفن (Dexketoprofen)
- فنتانیل (Fentanyl)
- کتورولاک (Ketorolac)
- دیازپام (Diazepam)
- فنوباربیتال (Phenobarbital)
ناسازگاری تأخیری در ۲۴ ساعت با:
- آتروپین سولفات (Atropine sulfate)
- متامیزول (Metamizole)
در مجموع، ۹ مورد از ۱۵ داروی مورد بررسی (۶۰٪) با استامینوفن داخل‌وریدی در تزریق Y-site، ناسازگاری فیزیکی نشان دادند.
سه راهی تزریق
توصیه‌های بالینی برای ناسازگاری استامینوفن با برخی داروها در سه راهی تزریق
این مطالعه به‌وضوح نشان می‌دهد که تزریق هم‌زمان استامینوفن با بسیاری از داروهای سیستم عصبی مرکزی (CNS) از طریق سه راهی تزریق (Y-site) می‌تواند منجر به مشکلات فیزیکی جدی مانند بروز رسوب، ناپایداری محلول‌ها یا تغییرات قابل توجه در pH شود. این تغییرات فیزیکی و شیمیایی ممکن است نه تنها اثربخشی داروها را کاهش دهد، بلکه ایمنی بیماران بحرانی را نیز به خطر بیندازد. در شرایط حساس بخش مراقبت‌های ویژه، چنین ناسازگاری‌هایی می‌توانند پیامدهای بالینی ناگواری داشته باشند.
با توجه به این یافته‌ها، توصیه می‌شود از تزریق هم‌زمان داروهایی که ناسازگاری آن‌ها با استامینوفن اثبات شده است، در سه راهی تزریق به‌شدت پرهیز شود. اگر شرایط بالینی بیمار به گونه‌ای است که استفاده هم‌زمان از این داروها ضروری است، بهترین راهکار استفاده از خطوط وریدی جداگانه برای هر دارو می‌باشد تا خطر بروز واکنش‌های ناخواسته کاهش یابد.
علاوه بر این، تیم‌های درمانی در بخش‌های ICU و داروسازان بالینی باید به خوبی از این ناسازگاری‌ها آگاه باشند و در طراحی برنامه درمانی بیماران با دقت بیشتری عمل کنند. اطلاع‌رسانی و آموزش در این زمینه می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از تزریق ترکیبی داروها کمک شایانی کند.
در نهایت، این یافته‌ها تأکید می‌کنند که حتی داروهای رایج و به ظاهر بی‌خطر مانند استامینوفن نیز در شرایط تزریق هم‌زمان می‌توانند مشکلات دارویی بالقوه ایجاد کنند. بنابراین، نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر و راهکارهای ایمن‌تر در تجویز داروهای تزریقی به خصوص در بیماران بحرانی، هرگز نباید نادیده گرفته شود.
منبع خبر: nih.gov