گاها در شرایطی که مجاری ادراری دچار انسداد یا مشکل می‌شوند و بیمار قادر به دفع ادرار از مسیر طبیعی نیست، پزشکان از روشی به نام نفروستومی استفاده می‌کنند. اما نفروستومی چیست؟ جراحی نفروستومی برای درمان موقت بیمارانی می باشد که مجاری ادرار آنها دچار مشکل است و بیمار نمی تواند ادرار را از طریق مثانه و مجاری ادرار دفع کند. در این روش جراحی، یک شکاف مصنوعی در قسمت پهلوی بیمار ایجاد می کنند و لوله انعطاف پذیر پلاستیکی را در داخل آن قرار می دهند تا ادرار بیمار مستقیما از این قسمت خارج شود. این لوله تا زمان بهبود کامل بیمار و تا پایان دوره درمان در قسمت پهلوی بیمار باقی می ماند.
لوله نفروستومی یکی از اجزای اصلی ست نفروستومی محسوب می‌شود. ست نفروستومی شامل کاتتر (لوله)، سیم راهنما، سرنگ و اتصالات جانبی است که همگی در یک بسته ارائه می‌شوند.
این لوله که در نهایت درون کلیه بیمار قرار می‌گیرد، وظیفه دارد تا ادرار را مستقیماً از کلیه به بیرون از بدن منتقل کرده و به کیسه تخلیه هدایت کند. سایر اجزای ست نیز به پزشک کمک می‌کنند تا مسیر دقیقی برای ورود لوله به کلیه ایجاد کرده و آن را در جای صحیح خود تثبیت کنند. کیفیت، انعطاف‌پذیری و استریل بودن این لوله نقش حیاتی در عملکرد موفق نفروستومی دارد.
به همین دلیل، استفاده از ست نفروستومی کامل و استاندارد در حین عمل، هم از نظر عملکرد فنی و هم از نظر جلوگیری از عفونت و آسیب‌های احتمالی، اهمیت بالایی دارد.
نفروستومی کلیه چیست؟
نفروستومی کلیه روشی پزشکی است که در آن، یک لوله‌ی پلاستیکی نازک و انعطاف‌پذیر مستقیماً وارد کلیه می‌شود تا ادرار را از بدن خارج کند. این روش معمولاً برای بیمارانی انجام می‌شود که به دلیل انسداد در مجرای ادراری قادر به دفع طبیعی ادرار نیستند. چنین انسدادی ممکن است بر اثر مشکلاتی مانند سرطان روده بزرگ، سرطان تخمدان، سنگ کلیه، پیونفروز یا هیدرونفروز ایجاد شود.
در طی این فرآیند، پزشک با ایجاد یک برش کوچک در پهلوی بیمار، لوله‌ی نفروستومی را وارد کلیه می‌کند. یک سر لوله در داخل کلیه قرار می‌گیرد و سر دیگر آن به یک کیسه‌ی تخلیه در بیرون از بدن متصل می‌شود. به‌محض پر شدن کلیه از ادرار، مایع به‌صورت مستقیم از طریق این لوله وارد کیسه شده و از بدن خارج می‌شود. جنس لوله نرم و انعطاف‌پذیر است و معمولاً حضور آن در بدن بیمار ایجاد ناراحتی خاصی نمی‌کند.
شرایط انجام نفروستومی چیست؟
فرآیند قرار دادن لوله نفروستومی معمولاً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و نیازی به بیهوشی کامل ندارد. پزشک با استفاده از آرام‌بخش و بی‌حسی موضعی، ناحیه‌ی موردنظر در پهلوی بیمار را بی‌حس کرده و یک برش کوچک ایجاد می‌کند. در ابتدا، برای یافتن مسیر مناسب جهت تخلیه ادرار، یک سوزن نازک به داخل کلیه وارد می‌شود. پس از هدایت صحیح سوزن، آن را خارج کرده و به‌جای آن، لوله پلاستیکی نفروستومی درون کلیه قرار می‌گیرد. این لوله به کیسه‌ی تخلیه متصل می‌شود و به‌صورت خودکار، ادرار را از بدن خارج می‌کند. این روش کم‌تهاجمی است و معمولاً با کمترین ناراحتی برای بیمار همراه است.
کاربرد نفروستومی
یکی از مهم‌ترین کاربردهای نفروستومی، تخلیه‌ی ادرار در شرایطی است که مسیر طبیعی دفع ادرار دچار انسداد شده و امکان خروج مایع از طریق مثانه وجود ندارد. در این روش، ادرار بدون نیاز به دخالت بیمار و بدون وارد شدن فشار به بدن، از طریق لوله‌ی نفروستومی مستقیماً به داخل یک کیسه‌ی تخلیه هدایت می‌شود.
پس از پر شدن کیسه، لازم است توسط مراقب یا اطرافیان بیمار تخلیه شود. توجه به این نکته ضروری‌ست که نباید اجازه داد کیسه بیش از حد پر شود، زیرا سنگینی آن ممکن است باعث کشیده شدن لوله و جدا شدن آن از کلیه شود. بهتر است کیسه بعد از هر بار ادرار یا زمانی که بخشی از آن پر شد، به‌صورت منظم و با دقت تخلیه گردد تا از بروز عوارض و آسیب به محل نفروستومی جلوگیری شود.
مراقبت بعد از نفروستومی
پس از انجام جراحی نفروستومی، بیمار برای مدت ۸ تا ۱۲ ساعت تحت نظر قرار می‌گیرد تا پزشک از عملکرد صحیح لوله و خروج مناسب ادرار اطمینان حاصل کند. هدف اصلی این فرایند، هدایت بی‌دردسر و مؤثر ادرار از کلیه به بیرون از بدن است. در ساعات ابتدایی پس از جراحی، ممکن است ادرار خارج‌شده کمی خون‌آلود باشد که معمولاً طبیعی است و با گذشت زمان، ادرار به‌تدریج شفاف می‌شود.
بیمار ممکن است در چند روز اول پس از عمل، درد یا ناراحتی قابل‌توجهی را در ناحیه‌ی پهلو یا کلیه تجربه کند. این درد معمولاً با داروهای مسکن کنترل می‌شود و پس از چند روز کاهش می‌یابد.
زمانی که پزشک اطمینان پیدا کند که لوله‌ی نفروستومی به‌درستی در جای خود قرار گرفته، ادرار بدون مشکل تخلیه می‌شود و وضعیت عمومی بیمار پایدار است، بیمار می‌تواند مرخص شود. البته باید توجه داشت که لوله‌ی نفروستومی همچنان در کلیه باقی می‌ماند و تا زمانی که علت اصلی انسداد (مانند سنگ، عفونت یا تومور) به‌طور کامل برطرف نشده باشد، نباید برداشته شود.